Tos tchamps payis, avou mes parints, nos nd avans fwait des tchmins ! Pont d’ avion, pont d’ otel ! C’ esteut l’ avinteure e-n oto, avou les cwåtes di djeyografeye. Et bén riscrire les kilometes ki li ptite rôlete do tåvlea d' boird vos acsegnive !
Li France, do Nôr å Sud, do Levant å Coûtchant. Pu l’ Itåleye, li payis d’ mes tayons ‒ ene coxhe so les cwate, todi ! ‒ li payis dou k’ c’ est k’ on cåze avou les mwins.
Disca tant ki l’ Swisse nos epoite dins on stoubion sins fén.
Li Peugeot ratindeut ci moumint la tote enondêye, presse a nos moenner, cåzu sins rwaitî, disca nosse pitit paradis a Champex dins l’ Valès. Ele kinoxheut les voyes et les rouwales des ptits viyaedjes ki les parints avént tchoezi d’ trevåtchî. « Les otostrådes, c’ est fwait po les djins pressés d’ ariver. Mins zels, i n’ ont nén l’ tins, come nos, d’ admirer les beatés del nateure et des terasses si bén floreyes… » dijheut i nosse grand powete di pere.
E l’ esté come è l’ ivier, nosse pa et nosse mame ni manként nén d’ fé l’ voye po s’ ripoizer dins leu ptit tchalet agritchté sol pindant do hôt tiene. Prumirès comissions mon Onezime, li botikî do viyaedje, et s’ Sint-Biernåd d’ tchén ki fjheut l’ fiesse ås parints e les rveyant tos ls an.
Dji n’ î a stî k’ deus côps e l’ ivier. Mins zels, fé do ski d’ fond e-n amoureus totåtoû des laetches edjalêyes, a costé onk di l’ ôte, ça fjheut pårteye di leus ptits plaijhis d’ tos les djoûs.
Sovint, i trevåtchént l’ laetche, ene miete serés, c’ est l’ vraiy, mins li spexheur del glaece esteut rapåjhante.
Les roteus, les skiyeus, les patineus, les sclides, n' aveut nouk ki s’ fouxhe djamåy ritrové å fond po taper ene divize avou les pexhons.
C’ est e l’ esté k’ dj’ a rsintou les prumîs senes d’ ene istwere d’ amour ki n’ a måy conoxhou d’ fén. Li powezeye des pî-sintes, a poenne afroyeyes dins les bwès d’ sapéns ås sôlantès sinteurs. Li tchîpiaedje des rouwås ki s’ coverinèt inte les rotches. Les sovnances mouwêyes did cwand dji m’ aprepyive des hôtès waides et-z ôre li xhiltaedje des clotches pindowes å cô des vatches ‒ les tropeas î paxhèt do prétins a l’ erî-såjhon. Adon, on son pus sourd, k’ on etind did bén lon, c’ est l’ ci del rinne[1] ki vint sovint å dvant des roteus po lzî dire k’ i sont les bénvnous.
So ces pasturaedjes la, l’ yebe est cråsse, rilujhante… ele fwait pinser a do vroûl. A mezeure del montêye, ele divént pus råle po leyî plaece a kékes melezes, kékes sapéns.
Est i bén saedje do oizeur aler pus hôt ? Po s’ piede ? Po n’ nén rtrover l’ viyaedje, les parints, Onezime et s’ tchén ?
Mins vos pas sont les mwaisses et vos, vos n’ ploz rén fé conte voste håsse di comunyî avou ç’ nateure la ki vos n’ pinsîz djamåy k’ egzistéve. Ele vos assaetche come èn inmant, ele vos epoite todi pus hôt. On croejhlêye vaici vaila des cahoutes di bierdjîs. Pu vola les waidiaedjes avalés pa les grandès rotches broushtêyes do vint. I schoirceye fel, a fé awè peu å pus hardi des roteus ! Et i shofele eto, come dins on roman d’ Emily Brontë. Li montêye si fwait pus roede, li rotaedje pus londjin. On dvént djalot des boctins ki vos vnèt agrignî e potchant d’ ene rotche a l’ ôte, subtils come des spirous.
Dins l’ pî-sinte, gn a des blankès taetches k’ aparexhèt tot d’ on côp. Est ç’ on djeu po vos fé passer l’ tins, po vs ecoraedjî d’ monter pus hôt por vos vey cwè ? Li nive est bén la, a vos pîs. Elle a-st arivé catchetmint, ca ele ni vos oize fé awè peu pask’ i gn a co bråmint a monter !
Djoker… on n’ såreut-st aler conte.
Fé ene poize bén pus longue ki les ôtes po mete les guetes ey aprester l’ piyolet. Oyida, ca asteure, ci n’ est pus del pitite bire. Minme si vs estoz tot enondé, on n’ pout nén fé çk’ on vout. C’ est l’ montagne ki decide. Elle a tot a dire et vos, vos n’ avoz k’ a l’ schoûter !
C’ est on mouwaedje a n’ s’ è nén fé ene idêye k’ on rsint lahôt, tot al copete. Come li sintimint di n’ rén esse, ou si pô, å droet d’ totes ces merveyes la. Les grandissimès cresses ont metou leus blancs tchapeas. Li hôte montagne rissaetche si mantea d’ brouheur.
Dji so stampêye la, ådzeu des nûlêyes ki dmorèt clawêyes djus låvå, tot låvå.
Dji roveye vite ki dj’ a dvou fé ene foice po monter discar la, et k’ dji so drenêye. Dji n’ a nén ddja håsse di rdischinde dins l’ valêye ‒ k’ a divnou on ptit pont k’ on-z advene a poenne ‒ et-z î rtrover l’ traeyin do monde d’ asteure.
Tot åd dilong des djoûs et des anêyes, les montagnes ont divnou mes copleuses. Ele m’ ont acmoirdé [apprivoiser]. Dji n’ a djamåy sitî pus hôt k’ 4000 metes mins est ç’ vraiymint ça ki conte ? N’ est ç’ nén ç’ meur di nive la, li passåjhe des Schandeyes, a 2796 metes, ki vs avez gripé tot fjhant des zigzonzeces di troes cwate pas, on pî après l’ ôte, des eures å long. Adon, rexhe so ene cresse k’ i vos fåt ascoxhî po-z aporçure les glaeces padzo vos, essôrcelantes a côper l’ alinne, et ki l’ vint fwait tchanter.
On tchant måy etindou. Come on tchant ki vénreut des parfondeurs del tere.
Mins c’ est aprume li taijhance… li sôlante taijhance des copetes, ki vos rtoûne, côpêye a moumints pa ene criyåde coirnaye k’ on lome, vaila, ene tchawe.
sicrît li 14 di may