Dj’ a-st oyou å lon on croclant brutiaedje, ki rivneut totes les cénk sigondes. Et critch et cratch ! On tins. Et rcritch et rcratch ! Come ene viye rowe di velo ki vwele araedjeymint.
C’ est l’ veur k’ avou l’ air k’ aveut tourné a Bijhe, on oyeut bén les djins ki s’ apoentént, vinant do hôt tidje, aviè nosse cinslote.
Nosse cinslote. Oyi, c’ est come ça k’ on pôreut lomer li ptite måjhon d’ bwès et d’ pire do payis, ki dj’ avéns basti a nonante å cint nozôtes-minmes. Pierdowe emey on såvadje payis, dins les montinnes di Sildaveye. Et les kékès vedjes d’ erûle tere, a môde di bonceles, la k’ nos ahivéns kékès verdeures po nozôtes viker, et po fé nos ptits weks, esterilijhîs, ki nos rvindéns dins les martchîs del contrêye.
Nén tote li contrêye, paski di l’ ôte costé di l’ Aiwe di Maritza, c’ est èn ôte payis, li Zivenbork, ki les djins cåznut èn ôte lingaedje. Divinltins, ces-la estént des sudjets da l’ impratresse Mareye-Téjhe d’ Otriche, dabôrd ki, di ç’ costé ci, k’ est metou e l’ Sildaveye, les djins fijhént purade handele avou les Rûsses et les Moldåves do tsår Colas II.
Gn a k’ les dwanîs ki s’ etindèt bén avou les cis d’ ambedeus costés. Gn a deus dwanes dins l’ cotoû : Fexhe-Borisse et Fexhe-Yessine. Por zels clôre les ouys so kékès frawtinêyès martchandijhes, on lzî stoke li pate avou kékès mastokes. Ki ça soeye des côrs, nosse manoye, u des skelins, li cene do Zivenbork, ça fwait todi do bén la k’ ça xhiltêye dins les taxhes et s’ ramonçler dins les spågne-måyes. C’ est todi mî ki d’ les furler dins les cåbarets.
Anouchca ‒ c’ est l’ cene ki dji vs dijheu tot-z apougnant li spoûle… ‒ a ! nonfait ! dji n’ vos a cåzé ki do brut di s’ velo k’ aveut l’ pedalî ki halcotéve a tchaeke toû.
Taiss k’ åy ! C’ est bén leye k’ on voet ariver al rexhowe do tournant. Ele dischind di s’ becson, et ramasser deus pakets k’ estént dins s’ tchena poite-bagaedje. Ele hene si biciclete sol hourlea. Ké bele grande kimere ‒ di l’ contråve et dj’ sårè k’ t’ as minti ‒ minme s’ elle est ecaytêye al shijh-cwate-deus. Ene lådje marone di pilou ; des gros solés come les omes ki vont so les travos, et ki sont mo cafroyîs so li dvant. I båyèt minme sol droet pî. Ene viye sipesse bleuwe vareuse. On noret d’ tiesse ranukî dirî l’ hanete, tantea ki ses grands tchveas berlondjnut a tchaeke ascoxheye.
Stef et mi, dj’ el waitans aprepyî tot båcant drî les gordenes, e l’ tchambe å coûtchî. Ene ptite finiesse, a môde di potale di guernî, ki dene dissu l’ alêye d’ intrêye. Nos n’ alans nén ascoyî l’ madrombele, divant k’ ele ni bouxhe a l’ ouxh, di sogne d’ el sibarer.
Li dierin côp k’ Anouchca a vnou å dominne d’ Al Copete ‒ c’ est nosse prôpieté ‒ c’ esteut å Noyé, l’ anêye di dvant l’ cene ki dj’ vos conte.
Li Vancoûtî ki l’ edjîstréve dins s’ måjhon d’ vacances ‒ on Vancoûtî, c’ est onk di Vancoû, li mwaisse veye del Sildaveye ; ci Vancoûtî la, c’ est nosse vijhén djuzrin ; Monsieu Mårtén, k’ on l’ lome ‒ i m’ aveut cålé li 24 å matén.
— Di, twè, Louwisse ; va on pô al Boreye ‒ c’ est l’ hamtea la k’ il a s’ måjhone ‒ et dire a Anouchca k’ ele doet cwiter po deus eures. Dj’ arive avou m’ mayon ‒ awè, c’ est co ene novele ‒ et ele ni doet nén vey ci cwaye la dins mes waibes. Dji lyi aveu bayî l’ djîsse al Tossint, po ût cwénze djoûs, pa tcharité crustinne, paski s’ barakî d’ pa aveut rivnou cougnî avou s’ mame po ene termene, et k’ ti sais bén k’ i n’ est nén schlintchire po tchaspougnî l’ glawene tot fén parey. Mins l’ pere est revoye berlôrer å diåle et co pus lon, et leye ni vout nén raler dé s’ mame. Ey elle est co la, pol djoû d’ ouy. D’ on costé, ça m’ fwait ene miete må l’ cour, mins i m’ î fåt bén mete li hola. Va s’ lyi dire di prinde ses clikes et ses clakes et d’ vaner evoye.
Nosse Mårtén ni mete nén ses mots al paile divant d’ les dire. Et håyner si bén come si må. Mins rastrind, la, Tchannik ! T’ arindjes çoula come des djaeyes so on baston, ti, po on monami. Mins inte l’ ongue et l’ tchå, cwè çki vént a pårt des nichtés !
Mins ç’ monparan la ‒ Monsieu Mårtén, dabôrd ‒ i nos rind mo des siervices. I lait noste oto d’ famile parkêye divant adlé lu. Ene bele sipene foû do pî, ca on nel såreut ramoenner dins nosse sitroet parkigne, la k’ on a dedja li grosse camionete po fé les martchîs. Et ossu les otos d’ veye di nos pratikes po nosse djîsse e l’ cinse. Ou d’ nos soçons d’ passaedje, ki dji lodje padecô la cwand i vnèt leus mwintes. Ca dj’ a todi l’ clé di l’ måjhone Mårtén, por mi î aler tni l’ pot droet cwand i dmane lontins evoye.
I m’ fåt don taper l’ côp foû sins amwaijhi l’ valet. Nel nén rplaker trop brouxhirmint, todi. Oyi, fé ene miete del toursiveuse. On n’ a rén sins rén.
— Ci sereut bén voltî, monsieu Mårtén. Assuré, taiss, vos ! Mins nos n’ estans nén so Sinte-Croes pol moumint. Neni ! On martchî d’ Noyé a Sint-Wanceslasse avou ene pitite soce di bénfjhance did låvå. Nos n’ rivénrans k’ al noere nute. Mins dijhoz ! Èn sårîz kécfeye houkî l’ mame Anouchca, ki leye lyi telefone ? Elle est straegne assez po fé schoûter l’ glawene. Vosse telefone di måjhon va bén. Dji l’ a rasprové nén pus vî ki l’ samwinne passêye.
C’ esteut l’ djoû di dvant Noyé, a dj’ dit. Dj’ aveu bourdé. Gn aveut nou martchî ç’ djoû la, mins Mårtén nel såreut sawè. Dimwin, cwand i s’ dispietrè aviè les dijh eures, avou l’ fel nivaedje k’ il anoncèt å posse, totes les rotes des otos seront rxhorbowes, rascovrowes di vint, trinte cintimetes di nivaye. Minme come fén nifteu del police sicrete sildåve, i n’ sårè vir ki dj’ n’ a nén passé dvant tcheû lu, al vesprêye tote basse.
Oufti ! Il a bén vlou fé come dj’ aveu dit. Eco ene bele sipene foû do pî ! Ni pinsans pus a rén, et-z aler apontyî nosse boune eurêye po ratinde matene, come cwand dj’ esteu co maraye, e nosse vî payis walon, do tins da Matîssalé.
Dji comprind bén, Monsieu l’ Mwaisse Sicrijheu del « Rantoele », ki, si vos eplaidîz mi roman a fouyton dins vosse gazete, vos lijheus et lijheuses vos vont dmander çou ki dj’ fwai on 24 di decimbe, dins ene cinslote å miercorin des Carpates di Sildaveye, mi, ene pitite djin d’ Hamîpré, k’ aprindeut cwefeuse a Libråmont dins les anêyes dijh-nouv cint toubak. Dji n’ vos l’ dirè nén, ni torade ni après, paski vos åroz håsse di vni passer vos condjîs roci å prodeyo. Copurade k’ on vént di rdrovi les frontires avou l’ Otriche, adon disk’ e l’ Beldjike, pol disrecloymint å cron virûsse. Et nosse djîsse al cinse est ddja prins po les vacances ki vnèt.
Mins rivnans drî rinne… Purade dirî Anouchca, li djoû di nosse rewoeyon d’ Noyé la, l’ an dijh nouv cint nonante et l’ toubak. Avans dju bråmint des soçons u des parints po ratinde matene avou nozôtes ? m’ alez dmander. Bén nonna. Nén onk. Djusse on soper ås tchandeles, inte cwate-z iys, mi ome et mi. Paski pocwè ?
Bén tapez ene miete so vosse sûtifone « Sildaveye / rilidjons », vos vieroz ki nonante-cénk åcint di ç’ pitit payis la des Hôtès Carpates, c’ est des ortodosses. Come vos l’ savoz surmint ‒ des netieus d’ lintiles come vozôtes sepnut tot çoula… Des cwè ? Des netieus d’ lintiles. Cwè çki c’ est d’ ça po ene biesse ? C’ est des cis ki, come les cinsresses des payis ki coûtivèt des lintiles, po rsaetchî les piretes di leu martchandeye, fwaiynut tofer aler leu-z erî-doet di håre et d’ hote so ene waitroûlêye, po vs diner ene racsegne ki nolu n’ a dandjî. Et c’ est kécfeye ene couye-berdouye éndjolike, ene fecnioûsse come i djhént e francès dinltins.
Pocwè k’ dji vs ravåde tot ça ? Paski vos, mes lijheuses et mes lijheus, vos savoz pår bén ki les ortodosses ni fiestixhèt nén l’ Noyé li 25 di decimbe, mins li 6 di djanvî. Vos n’ è savîz rén. Bén vo vs la kékes grames pus sûtis, asteure. Veyoz bén ! Tot lijhant do walon, on dvént pus pezant d’ sepiance.
Dj’ estans don l’ 24 di decimbe, di dj’, et si l’ cayet s’ a passé come Mårtén el vleut, Anouchca a dvou baguer del måjhon do Vancoûtî ouy di l’ après-nonne.
Il est viè les cénk eures ‒ on pout bén dire « cénk eures al nute », ca i fwait ddja mo spès. Li nive a ene miete djoké d’ scheure di ses pus roeds. Pus k’ kékès flotcheyes, evolêye pal bijhe, et ki s’ tapèt sol dreve d’ ôrmeas, la-djus, dizo nosse wangant corti. Dji raguide payter insi pal finiesse.
Mins c’ est cwè k’ çoula ? On tolu låvå sol tchimin, et k’ on trevoet cwand i passe inte les åbes. Èn ombion d’ feme, difûle tiesse, dins ene grande lådje cote. Dji n’ croe ni ås macrales ni ås blankès dames. Stef nerén. C’ est lu ki trove li cwacwa. « Vouss wadjî ki c’ est l’ Anouchca. N’ ass nén dit enawaire ki l’ bea Mårtén l’ a cayî a l’ ouxh ? Wice va-t ele lodjî pa ene froedeur pareye ? Avindrè-t ele a Sint-Anislasse-d’-Åhôt, deus eures lon, asteure ki l’ nive a xhorbou les passêyes, et refacé les pazeas. Va s’ lyi dire di vni lodjî et s’ regueder ene miete tot passant l’ shijhe avou nozôtes.
Abeye, mi ! So on nuk di fistou, dji m’racafûle dins ene noere chabrake, tchåssî mes botes d’ ivier, et dischinde precocioneuzmint les egrés ki vont rdjonde li voye djuzrinne. Tot m’ tinant bén al rampe, ca il aveut rdjalé sol bwès bîlé di ces ancyinnès beyes di tchmin d’ fier la. Et dzo l’ pelete di nive, i fwait ridant.
Mins cwand dj’ arive so li tchmin, Anouchca a ddja passé houte. Dji l’ arinne d’ å lon.
— Anouchca ! Anitchenca ! (c’ est on plaijhant raptitixha di s’ no, come li ci k’ on dit cwand on atôtche on ptit efant). Dj’ a prins l’ toitche electrike, ki dj’ a metou sol reglaedje « flåwe loumire », et dji lome di s’ costé. Ele djoke di roter et si rtoûne. Ele mi hene on rlouca come ene bixhe sorprinjhe pa on batch al loumire.
— Nitchenca ! Vinoz s’ lodjî e nosse måjhon ! Dji vos bayans l’ djîsse, Stef et mi. Djans ! Vos vos alez pår dischandi, pa ene si froede nutêye. Et on vout k’ i gn åye des leus di rmetous e Fayi Petriv, ki vos alez dveur trevåtchî po-z avni dins l’ prumî viyaedje.
Ele ni respond nén. Ele ni fwait ni sene ni mene, mins ele ni porshût nén s’ voye. Dji rapougne mi priyåjhe :
— Vos dvoz awè fwin. Dispu cwand estoz avå les voyes ?
Ele mi mostere si bezaece ki bôgueye, po m’ fé comprinde k’ elle a dandjreus epoirté tot çki trinnéve come amagnî amon l’ Mårtén.
— Mins c’ est del viye marmindje, motoit dedja rligneye et redjalêye sacwants côps ‒ li boesse ås fuzibes aveut rindou l’ åme dierinnmint. Vinoz ! Vos shijhnêyroz matene avou nos.
Djusse a ç’ moumint la, Stef a drovou l’ ouxh do forni, po waitî al tchôdronêye la k’ ene grosse poye d’ îne bouytéve dins del cråsse såce, avou toplin di spéces. Avou l’ air ki vneut d’ la-hôt, li venêye atouma dins nos narenes. C’ est dandjreus çoula k’ el decida. Ele rota après mi, et nos rprindîs ambedeus les montêyes po rariver å lodjisse.
Mins ele ni vola nén moussî e l’ måjhon. Ele finda ses lepes pol prumî côp :
— Al gregne, Louwitza ‒ c’ est come ça k’ on m’ houke vola ‒ dins l’ mafe, a costé do ståve des ågnes.
Nos avéns ‒ et nos avans co ‒ deus ågnes. Deus bådes, po dire li veur. Di tenawete, c’ est leye ki les vneut-st awaidyî dins les berixhes et les waerixheas, ladrî e Fond des Vås.
Dji n’ l’ a nén vlou contraryî. Dji lyi a poirté ene schielêye di noste eurêye sol banc di mnujhî k’ est a l’ intrêye del gregne. Li londmwin, l’ assîte esteut prôpe et nete, rilavêye dins l’ nivaye.
Elle a dmoré la on gros moes, tot l’ tins do deur di l’ ivier. Tos les djoûs, ele rexheut avou les bådets, et aler pîtler l’ nive avou zels, po lzès disroedi. Ele les fôréve cwand i rarivént, al difén d’ l’ après-nonne.
Dji lyi aveu volou dner sacwantes di mes cotes, mins ele les aveut rbouté. Por mi, ele n’ estént nén lådje assez por leye. Ele n’ end aveut k’ deus, portant. Elle è bouwéve ene sol tins k’ ele meteut l’ ôte, ca i faleut ene bele termene al bouwêye po souwer, pindowe a ene late do cina. Et co mete on plastike po nel nén trop anichter avou les sminçons d’ four, cwand ele sognive les ågnes.
Elle aveut bén vlou ene grosse camizole da Stef, po cwand l’ bijhe esteut trop coixhante.
Après sacwants djoûs k’ elle a dmoré mouwale, elle a cmincî a cåzer ene miete avou mi. Dji n’ comprindeu nén todi tot çou k’ ele racontéve, ca c’ esteut pa ptits bokets. Des flibotes di s’ vicåreye, maxhîs dins n’ onk l’ ôte.
Avou ça k’ ele djåzéve li sildåve avou l’ accint d’ ene ôte vå, on pô erî d’ nozôtes. Et ki mi, dji n’ saizixheu totafwaitmint ki l’ patwès des djins did par ci. Mins bawaite ! Inte kimeres, on finit todi pa s’ etinde. On s’ compurdeut bén, el Walonreye, dinltins, avou les tourisses flaminds et holandès, ki n’ petént nén on mot d’ walon. Et avou ls Almands tins del guere, racontént i nos tayons. On maxhe, on ramaxhe et on cpite, on n’ a nén l’ fén mot, mins å coron, on a çou k’ on vout.
Çou k’ i gn aveut a tchaeke côp : cwand Stef s’ aprepyive di nozôtes k’ estént al berdelåjhe, po m’ dire on messaedje u l’ ôte, Anouchca baxhi les ouys, et s’ djoker do cåzer. Ele ni ratakéve k’ on côp k’ il esteut revoye.
Dj’ a comprins, après bråmint des rcôpaedjes avou les dijhêyes des cis do viyaedje, k’ ele ni l’ aveut nén yeu bele tins di s’ djonnesse. Si mame n’ aveut pont d’ laecea, et pont d’ cwårs po-z aler atchter des boesses ‒ ki s’ vindént co tchir et vilin, di ç’ tins la ki l’ Ofice di l’ Efance ni voyadjive nén co dins ces retrôclêyès coine la. C’ esteut leu vijhene k’ el diveut vni nouri å tûturon, avou do laecea d’ gade, cwand l’ påpåd breyeut d’ fwin a dispierter tot l’ coulot.
I lodjént dins ene pitite cassene å boird di l’ Aiwe di Maritza. Li comene lyi aveut bayî po rén, ca s’ i gn aveut ene mierwalêye, come ça arive cobén avår ci, totes les pires ravalêyes des tienes si vnént ctchoker conte les meurs et les vites, et l’ coir di lodjisse esteut tot enaiwé, dipus d’ on mete hôt, padecô.
Li monpere da Anouchca n’ aveut nén fwait long feu avou zeles. Dji n’ sai ddja s’ il esteut co la cwand l’ efant a skepyî.
C’ esteut on bea djodjo, on djan-comeres. I lzî faleut totes. Minme mi, il aveut vnou tourner åtoû d’ mi, cwand dj’ aléve on djoû pa samwinne dins mi ptit buro al måjhon-comene ‒ dj’ esteu dins l’ consey, et penleuse po des soces di bénfjhance. Mins avou mi, il a stî rplaké on bea vî côp. Et Stef l’ a splinké ‒ il a bén manké d’ el sitronner ‒ on côp k’ i sayive di candôzer ene maraye di doze-traze ans, ki s’ aveut bagnî dins l’ gofe del rivire, et ki s’ î aveut anuti.
Dispu don, on n’ l’ a pus rveyou dins l’ vijhnåve. On vout minme k’ il åye ribagué e Zivenbork. Ci n’ est ki d’ l’ ôte costé d’ l’ aiwe, et c’ est did la k’ i provént. Mins on dit ossu k’ il î åreut stî reclôs sacwants moes e l’ pote, co d’ awè vlou foirci ene crapåde.
Si dj’ a bén adviné l’ cayet, il a minme sayî avou s’ prôpe båshele, noste Anouchca, dabôrd. A ! l’ laid veråt d’ godi !
Pask’ i rivneut cobén viker sacwants moes avou zels. Et l’ mame, k’ esteut co fene sote di lu, l’ ascoyive tchaeke côp les bresses å lådje. Sins lyi ddja dmander çou k’ il aveut brishôdé les samwinnes et les rassamwinnes k’ il aveut stî evoye. Bon k’ i ramoennéve co sovint ene boune malkêye di skelins, li manoye di s’ payis, li feme cloyeut ses ouys, ca elle aveut deur di viker, fijhant des ptitès ovraedjes dins les måjhons, dins les cinses et dierinnmint dins nosse coperative di consieves di Sinte-Croes. C’ est èn ovroe ki ns avans amonté nozôtes deus avou ene soçone k’ est al comene, po tos les cotlîs do payis.
Mins on bea djoû k’ il esteut rivnou, gn a yeu ene grosse brete dins l’ manaedje ‒ dirît i les vijhéns. On n’ saveut nén kî s’ ki gueuyive so kî, mins i s’ ont plåné tote ene djournêye. Al fén des féns, Anouchca a peté evoye, po n’ måy rimete les pîs e leu måjhon. Et viker dins les bwès come ene såvadje.
Dj’ a yeu-st ene apinse : motoit k’ e dvizant d’ tot çoula avou leye, ele sereut capåbe di s’ dilivrer do pwès k’ elle a so li stoumak. C’ est çou k’ dj’ a-st asprové, pitchote a midjote. Mins cwand on vneut a dvize so s’ popa, li båshele si regrignive et stater l’ ratchawtaedje.
Djans ! Dji n’ so nén ene sicanalisse, mi !
Dj’ a rbouxhî sol clå on côp u deus. Al vude. Est çki c’ est ça ki l’ a-st ewaeré ene miete ? Ås Tchandeles, ciste anêye la, li solo n’ aveut nén lû so l’ åté di l’ eglijhe di Sinte-Croes, et les oûsses estént foû d’ leu bôre. Dj’ ô bén k’ il a fwait doûs e moes d’ fevrî, fijhant minti li spot « li ptit moes, c’ est l’ pus metchant des moes ». Fåt croere ki l’ reschandixhaedje del Daegne, k’ on è ramtêye tant et tant di ces tins ci, ça n’ est nén ene boude.
On bea côp å matén, dji va po poirter s’ cafè a Anouchca, avou deus fadêyes di poeret. Mins… pupont d’ Anouchca !
Li seule feye k’ on l’ a rveyou, c’ est cwand elle a-st aboirdé avou s’ velo ki tchîptéve et ses deus colis-cados. Deus côpons d’ fene sitofe carimadjoylêye ki ‒ dji l’ a rsepou di s’ mame ‒ si fré lyi aveut rapoirté d’ amon on grossisse chinwès di Vancoû. Dj’ end a fwait deus belès cotes, ene por mi ey ene po m’ copleuse del coperative di weks.
Dji vos vôreu bén conter l’ cloyaedje del paskeye Anouchca a môde di plaijhante fén. Metans, k’ elle åreut trové on bråve valet, ki l’ åreut yeu rçû dins ene cinslote come li nosse, sol pindant d’ èn ôte tiene, soeye-t i e l’ Sildaveye, soeye-t i e Zivenbork. K’ i l’ åreut fwait sognî pa des docteurs del tiesse. K’ ele åreut prindou les droukes k’ i fåt, a tinzayeure. Ey aclever on ptit tropea d’ gades laeçreces ; les mode al machene ; fé do stofé eyet l’ vinde divins ene coperative come li nosse. Ki s’ copleu l’ åreut maryî å grand sacrumint, et lyi fé on prumî efant, ki l’ åreut rindou tote sote di djoye, et k’ ça l’ åreut cåzu rweri podbon.
Dji vôreu bén, mins dji n’ pou nén. Dji vos doer l’ verité, a vozôtes lijhresses, lijheus do fouyton del Rantoele. Anouchca a todi dmoré dins les bwès. Ele rôbale tote l’ anêye, ivier eto, so les vås d’ troes rivires, deus e l’ Sildaveye ey ene e Zivenbork. Ele mousse dins les måjhons, aprume les deujhinmes dimorances, tot spiyant les cwåreas. Mins afeye, elle intere ossu ki les djins sont la, ocupés dins ene ôte coine. Elle î apice di l’ amindjî et des covietes por leye coûtchî al bele estoele, kécfeye dins on cahoutea d’ cotlî.
Å cmince, ele prindeut djusse çou ki lyi faleut por leye magnî et s’ rascovri. Mins elle a divnou todi pus waeraxhe et disnortêye, et piyî a non-syince. Asteure, ele vos vude tot èn edjaloe et, kékes djoûs pus tård, on rtrouve li tchå dins les bouxhnisses, tote poureye et magneye des viers. Ele prind ttossu bén totes les covietes et les decbetes d’ on lodjisse, et on rtrove les ploumasses, siboylêyes, ki pindnut après les spenes avå vola.
Tantea ki les djins k’ ont stî hapés s’ ont metou eshonne po fé leu plinte ås djindåres. Oyi, mins sins nole prouve, ki vouss eterprinde, hê, t’-minme ?
Mins gn a onk di zels, onk ki fwait dins l’ måjhonike, k’ a yeu l’ idêye d’ emantchî catchetmint des rguigne-djin dins les coines k’ elle î aléve li pus voltî bozer. Et ça a roté. Il ont deus u troes eredjistrumints po-z aspoyî on dossî di « vol pa fraituraedje ».
Mins va, twè, asteure, evoyî les bleus dins les hés et les ronxhisses ki rascovrèt les tienes do cotoû. Po rtrover ene såvadjresse ki cnoxhe les naxhes come si potche. Ostant cweri après ene foye pierdowe e bwès.
Houte di çoula, ele pout passer e Zivenbork come ele vout, la k’ les djindåres nel polnut nén shuve. E l’ esté, todi, la k’ el Maritza est cåzu a setch. Ôtmint, gn a des pindants ponceas, po ene mierdjin passer l’ aiwe.
Ça fwait k’ Anouchca a co des beas djoûs dvant leye a rôbaler dins l’ payis.
Dicwè ? Si elle a ddja vnou haper e nosse måjhon ? Nonna, savoz. Djamåy.
Paski dj’ a fwait bén avou leye cist ivier la ? Kécfeye bén, mins elle a eto rpassé amon des djins ki l’ avént rçû, et lezî haper dipus k’ råjhon. Nonna, c’ est paski nozôtes, on est todi la, cwand c’ est nén mi, c’ est Stef. Ou adon, on stadjaire u l’ ôte ki s’ vegnnut scoler dins les ahivaedjes biyo, dins on straegne evironmint d’ montinne.
« Taijhe tu, dit-st i Stef. Ci n’ est la nole råjhon. Ele kinoxhe les waibes come si taxhe, et s’ ele vleut, ele mousreut par nute e t’ coujhene ki ti n’ ôreus rén. Nén l’ pus ptit brut. Ni huze ni muze.
Neni ! Ele ni vént nén voci pask’ on a deus tchéns ki n’ laiynut aprotchî nolu, ni biesse ni djin. Waite, ci nute ci, il ont co rapoirté on taesnea, on djonne di taesson di deus troes moes. La èn an did ça, il avént apicî on ptit tchivroû : onk li hagnî e s’ hatrea, tins k’ l’ ôte li tneut astok, pindou après s’ coxhe, disca tant k’ i djéye la. Pu bawer a tot spiyî po nos houkî, k’ on l’ vegne sonner divant del vudî et del kitaeyî po nosse porvuzion d’ tchå. Ça fwait : do såvadje, on è magne dipus k’ a nosse toû.
Oyi, nos tchéns sintrént bén k’ ele ni vént nén påjhûlmint, et l’ clawer divant k’ ele n’ amousse. Vola pocwè k’ ele ni nos vént nén disploumer. »
C’ est l’ idêye då Stef, todi.
Dj’ a l’ mayeur di Sinte-Croes å telefone. Les foistîs ont ramassé Anouchca so on hôt tidje. Sofrixhante. Fivreuse. Dishoflêye. Ele s’ a leyî fé. Louke k’ elle åreut stî acsûte del minêye di gripe chinwesse ki rôle totavå les payis dispu ene hapêye. Oyi, on a rdrovou les frontires ås tourisses d’ Urope coûtchantrece, mins ça n’ vout nén dire tcherete. Ca on n’ a nén oyou dire ki l’ herike aveut-st amoussî disca pavår ci. Et leye tote seule di djin e bwès, kimint l’ åreut ele hapé ?
A ? Ele dimande après mi ?
Iva ! Dji prind m’ masse et vo m’ cial.
Sicrît sol grand rade batea inte Sete et Tandjî, les 8 et 9 d’ awousse