Dispu li rnexhance, l' Urope a stî li miermitan do Monde : totes les noveatés tecnikes, les nouvès idêyes, les môdes, li rlidjon ont vnou did la. Oudonbén d' Amerike bijhrece, mins c' est Piron parey, ca les colons d' Urope ont spaté djus et dzindjné les peupes ki viként dins l' payis. Mins, djel crin foirt, …
Çou k' on nos anoncive la sacwants dijhinnes d' anêyes come ene sacwè k' on dveut rcrinde come l' aloumire, « le péril jaune », il est k' arive a grandès ascoxhêyes, å djoû d' ouy.
Si les politikîs d' å cmince do 20inme sieke rivnént, i n' è rvénrént nén. Les Chinwès k' ont, so èn an, prins cwate ou cénk plaeces dins les 20 prumirès pus grossès societés cotêyes ezès Boûsses. Avou China Petroleum ki dvént li pus cwårlêye des måjhons d' comiece å monde.
On s' rapinse Mittal Steel, avou ses patrons indyins, k' ont vnou ratchter tos nos hôts-forneas, et fé rataker les fåzes a tchôd a Serè. Dabôrd ki les Francès d' Arcelor les avént hiné ås riketes.
Savoz bén ki, e 2007, les tchetés po ristoper les trôs des buddjets des « ritches payis » ont vnou des payis e diswalpaedje ? Les pôves ki prustèt ås ritches : c' est l' monde ki toûne a l' evier.
La dispoy bele ådje ki sacwants nos d' sincieus u d' gros boss d' industreye e l' Amerike ont des xhiltances aziyatikes. Mins asteure, c' est a l' Urope di passer å tchôdron. Les patrons almands breynut leus ouys foû po k' on leye egadjî des infôrmatikîs indyins et filipins. Tant k' ås filateures, avår ci, la ddja ene hapêye k' elle ont rclapé l' ouxh sol beur. Les fjheus d' mousmints "made in Belgium" ont leus ovroes el Chine u el Tunizeye.
Li pus bea do djeu, c' est ki l' dominåcion d' l' Azeye, k' est k' adåre so nozôtes, c' est l' Urope et l' Amerike ki l' åront-st enondé, tot metant so pås so fotches çou k' on loma l' « mondiålijhaedje ».
Cwand l' Azeye årè prins l' moennance di l' economeye, ki s' va-t i passer ? Mayuri si ele lairè co les Amerloxhes aler fé do coboy amon ses prôpes vijhéns, e l' Irak ey e l' Afganistan. Et tini a gogne l' Iran po l' espaitchî di (ri)divni ene grande pouxhance.
Et dins l' Consey di Såvrité d' l' ONU, les noveas liyons aziyatikes pôront i co edurer k' i gn åye troes payis do Coûtchant emey les cénk mimbes permanints ?
Mins li fene grande kesse est pus parfonde ki çoula. C' est clair come di l' aiwe di rotche ki l' codujhance des djins shût bråmint les mwaissès idêyes k' on lzî a tchôkî el tiesse estant ptits pal voye del rilidjon. Dispu l' impreur Constantin, tot passant pa Tchårlumagne, li concwesse arabe, les grands esploreus, li revolucion industriyele, les trevéns coloniås, li lobi djwif, evnd., les moenneus del Daegne sont des cis aclevés dins ene rilidjon monoteyisse. Tertos des efants d' Abråm, direu dju bén. Li Bon Diu, li Diale, Adam et Eve, li dloujhe et l' Åtche da Noyé, Moyisse schapé des aiwes, il î croeynut tertos. Veyou d' Pekin u del Nouve Deli, ki t' fouxhes djwif, muzulman u crustin, c' est todi l' minme diale (sapinse li martchand d' bondius).
Årvierdimint, les pouxhances di dmwin, les cenes d' Azeye, todi, elle ont tertotes des rlidjons et des filozofeyes bén da leur, ki n' ont waire håbité les cenes d' avår ci.
Adon, li fameus « kitchocaedje des civilizåcions », ni serè ç' nén purade l' Urope disconte di l' Estrinme Azeye, puvite ki l' crustinnisse siconte di l' islam.
Sicrît li 3 d' fevrî.
Eplaidî e l' Rantoele do bontins 2008, p. 3, avou kékes mots ratournés e francès.