Nosse dame li scabene del tuzance do Grand Sint-Houbert,
Monsieu l’ Prezidint do Muzêye do Pårlaedje e l’ Årdene,
Nosse dame li mwaisse overresse di l’ Aisse del Tuzance Fåmene-Årdene po les comenes do Hôt d’ l’ Aiwe di Lesse,
Mes binamêyès djins,
Dji vlans schaper et fé rviker l’ walon ? Paski pocwè ?
- paski c’ est l’ seu lingaedje k’ a måy sitî foirdjî ciddé e l’ Walonreye, et dandjreus k’ i gn årè nol ôte k’ î skepeyrè djamåy ;
- pask’ on peupe ki piede si lingaedje piede si åme (sapinse a Jean Guillaume);
- pask’ on payis k’ a on lingaedje da sinne pout diswalper on meyeu vicaedje-eshonne et ene etraidance inte di ses djins ; et mî acmoide les abagants ki s’ î vnèt astaler et ki dj’ avans dandjî d’ zels po payî nos pinsions et les cenes di nos efants ;
- paski l’ walon, c’ est on vraiy lingaedje (et nén on saké patwès, come on nos l’ a catrucimé des ans et des razans å long), ene vraiye langue, di dj’, k’ egzistêye dispu li 11inme sieke, k’ est scrîte dispu les anêyes 1600 et des, avou ene rîlêye di grand scrijheus ‒ inte di zels li Djôzef Calozet d’ Nåwinne, mins eto des scrijheus do payis come Mimile Petcheur do Bork, Djôr Petcheur et Gaston Lucy k’ a stî eplaidî pa l’ imprimeu Goflot. Bråmint des scrijheus, don, ey ene vraiye literateure mins målureuzmint ki les Walons zels-minmes ont rnoyî, et adon, k’ on n’ aprind nén dins les scoles — pol moumint, todi —;
- paski l’ mouvmint d’ mondiålijhaedje capitalisse ki nos vicans dispu 50 ans n’ a pont d’ avni (dimandez cwè a tolminme ké biyolodjisse, ecolo u nén), et k’ i nos fårè rivni, voye non coye, a des societés basteyes pus près des djins do payis ;
- paski : rimete on pô d’ walon pattavå dins l’ vicaedje administratif et economike del Walonreye, ça pôreut esse ene clapante manire di dner di l’ ovraedje a toplin des djonnes ki sont-st assaetchî pal tuzance d’ avår ci, et dabôrd, èn nén dveur endaler å diåle et co pus lon po-z awè ene plaece.
Mins aprume, paski raprinde li walon, nosse divant-prumire langue, c’ est on bon plan po-z etrinner nos roufions et a nos crapådes a fé del djimlastike dins leu tiesse, ki lzî vénrè bén a pont po-z aprinde li flamind (rifondou neyerlandès), l’ inglès, l’ almand, l’ espagnol, l’ arabe, l’ amazir ‒ inte di nozôtes soeye-t i dit, tos lingaedjes ki dj’ tire mi plan avou, mi ki vs cåze e walon ‒ u l’ chinwès.
C’ est po çoula ki dji scrî e walon dispu 1981. Et ki, dispu cåzu ostant d’ tins, dji djåze e walon avou totes les djins k’ ont-st on rapoirt avou l’ Walonreye. Et pår avou m’ feme et mes efants|.
Li live ki nos strimans enute ‒ li nouvinme gros live ki dj’ a scrî ‒, i rmimbere sacwants idêyes ki dji vos a dit enawaire. Dj’ els a fwait repeter di mes persounaedjes, come di djusse.
Dji n’ vos è di nén dpus, po k’ vos åyîxhe li plaijhi del discovri vozôtes-minmes ‒ e francès sol pådje di hintche po les cis et les cenes k’ ont des rujhes po lére li walon.
Po fé ç’ ratournaedje la dins l’ lingaedje da Molière, nos avans stî francès| (ça vout dire « saetchîs foû di spexheur ») d’ awè nosse dessineu, José Schoovaerts, et nosse mwaisse eplaideu, Joël Thiry, ki n’ sont nén la mins ki nos rmerciyans on fel côp.
Asteure, dji lai l’ cratchoe a Fabian Beguin, nosse mwaisse muzicyin-filmeu-éndjolisse, ki vos va mostrer tot çou k’ les efants do Bork et d’ Atrivå ont polou fé avou ene miete d’ aspalaedje dins l’ lingaedje Defrexheu.
eplaidî aprume sol Wikipedia walon, pu so les gazetes e walon « Li Rantoele » eyet « Singuliers », mins nén totafwaitmint, et pacô avou des ptits candjmints di rcopiaedje.