Aller au contenu

Lë tchôd diâle dë Maujone dè Bwès

Èn årtike di Wikisource.
Ciste ouve ci egzistêye eto divins ds ôtès ortografeyes : Rifondou.
Lë tchôd diâle dë Maujone dè Bwès
Lë tchôd diâle dë Maujone dè Bwès

I-gn-a d' ça dès-ans èt dès razans, së nosse comëne dë Mélin, lë bwès d' Wayindje, lë bwès d' sapéns, èt l' bwès Sint Sèrvâye në fyîn' qu'onk. Saquants saurtés s'avîn' drovë au mëtan dè l' vëladje, one pëtëte cinse s'avot èlèvé èwou ç' quë l' rë potchîve fou d' têre po courë paujêre jësqu'à Gobtindje. Vailà, c'èstot lès prëmîs traus aus pîres qu'alîn' fé nosse rënom. Së lès d'zeûs dè l' vëladje, ë-navot ni co-r-one dîjin.ne dë maujones : dès baraques devro-dj' dîre, dès cayëtes dë bwès. Lë vëj'nauve pwârtéve bén s' nom : Maujone dè Bwès.

Dè timps d' nîve, ë n'avot waîre dë djins po courë së lès vôyes, on p'léve dëmèrer dès djoûrnéyes intîres raclapoté au këlot à r'tchaufer s' coyëne tot ratindant l' bon timps. On wèyîve tot choutant lès lèps ba.ûler d' fwin. On racontéve lès-èmantchûres dè l' diâle aus-èfants po lès fé choûter.

Lë daîrëne cayëte dëvant qu'on n' së piède dins l' bwès, èstot co pës pëtieûse quë l's-ôtes, èt l' djins qu'i vëkéve èstot fëne parèye à s' maujone. C'èstot l' Mari mon l' Gârde. Quand èlle avot skèpyi së l' têre, lë Bon Dië dëvéve yèsse à campagne on djoû d' plaive ; ë l'avot seûr èmantchi avou dès brous. Èle n'avot rén por lèye. Èle èstot bërloûwe, èle chaléve, laîde come on pu, kwinkyeûse èt mau toûrnéye, èlle avot l' diâle è s' capotëne. D'on-ôte costé, poqwè arot-èle sëti amëchtauve ? On avot ri d' lèye dëspôy todë. On l'avot fait trëbëker dins lès basses, on l'avot séndji, on li ènn'avot fait veûy tant qu' têre. Èt asteûre, à l'âdje èwou qu' lès crapôdes pëd'nèt leûs bèlès foumes, tos lès djon.nias li pëchîn' è l' ouy quand èle trëvièsséve lë vëj'nauve.

Èt ni onk po l' rapauji ! Së mame avot morë qu'èlle èstot co à l' fachète, së pa ; one ârsoûye, on l'avot pindë à l' tiyou dè l' jëstëce së l' vôye dë Sclimpré qu'èle n'avot ni co sès dozes-ans. Faléve ni yèsse sibaré po comprinde qu'èle vèyéve tot l' monde co pu èvë quë l' diâle. Tot ç' qu'èlle aurdéve è s' capotëne dëspôy todë, aléve potchi fou dë s' cwârp co pîre quë fwace, së bén qu'on-è cause co audjourdë dins les chîjeléyes.

Ça d'véve yèsse one miète dëvant l' Tossint. Ë fiève sètch. À l' brëne, lë stwèli avot drovë totes sès lëm'rotes èt c'èstot plin.ne lëne. Èt volà qu' tot d'on côp, on nwêre nuléye à monté. On a ètindë l' ton'wêre rôler d'au lon. L'alëm'wêre à sclaté. Lë plaive à tchait à saya. Dins totes lès maujonéyes, on s'avot dëspièrté, courë à l' bawète : ë fiéve clér come è plin djou.

T't-ossë rwèd qu' ça avot crèchë, t't-ossë rwèd qu' ça avot r'tchait. C'è-st-adon qu'on l'a ètindë : one vwès rôguiande èt brèyaude à l' fîye, à vos fé courë èradji, qu'on n'arot ni soyë r'mète à on vëkant :

« Djon.nès crapôdes dë Maujone dè Bwès, më comére èst mwate. Lë quëne dë d' vos-ôtes vout-èle prinde së place astok à më, qui ? ...»

Lès djins quë n'avîn' ni co yë l' timps dè lachi leû bawète on vèyë ascauchi on drole d'ome dë strin. Èstot-ç' on-ome ? Èstot-ç' on bok ? Ël avot one rossète caume, dès-ouy come dès bréjes, dès grawes come dès pates dë tchén. Ë s'a astaurdji pad'vant tos lès ëch, i bouchi, rèpèter së d'mande :

« Djon.ne crapôde dë Maujone dè Bwès, vaîroz avou më, lë quëne dë d' vos-ôtes dëvairèt-èle më comére ? »

Dins lès cayëtes, on s'a assotë : « C'èst l' diâle ! Ël èst tchôd-tchôd ! »

On catche rademint lès crapôdes, pa d'zo l' lét, dins l' mai, dins lès grandès drèsses, dins lès vîs cofes au guërni. Èt come dë jësse, ë n'a ni onk po drovë s't-ëch à l' man.nèt galand.

Pate à pate, vol'là au d' bout dè l' vôye, pad'vant lès cayaus dè l' Mari mon l' Gârde. Ë n'a ni à mète sès pates po bouchi : èle lë ratind së l' sou. Tot chaltant, tot chënant, èlle a fait l' ascauchîye :

« C'èst më quë sèrè vosse comére ! »

Lë diâle l' apëce dins sès grawes, lë r'ssatche tot conte së stoumac', djont sès lèpes avou lès cënes. On côp d'alëmwêre asblouwë tot l' clairia…

Lès Mauj'nis quë n'ont ni yë l' timps dè rabroker inte leûs linçoûs, acour'nèt kërieûs come dès-agaces.

Dins l' djârdén, ë-n-a one cope dins lès brès onk dë l'ôte come dins-one bèle pîce. Tos lès deûs ossë bia onk quë l'ôte, asblouwëchant d' biaté. Lèye, Mari, èlle èst grande, èlle a dès longs tch'vias, djènes come dès pautes dë frëmint, èlle a on moussemint quë r'glatë à l' lëne come è plin solia, èlle a dès ôr'rîyes à sès-orâyes, à s' gwadje, à tos sès dwègts, èt co së s' tièsse. Lë, Satan, è-st-ossë bia qu' lèye : on plastron blanc come nîve, one fraque à pans, on jëlèt avou one tchin.ne d'ârdjint po ténre së boûsse. Ë tént s' comére pa l' mwin èt : paf !, ë s' pièd'nèt dins l' nwêre nut !

Ë n'a pës on Mauj'ni quë sondje à s'aler r'mète è s' bèdréye.

Jusqu'à l' pëquète dè djou ; cint côps qu' on r'passe è s' tièsse tot ç' qu'on vént dè vëker. On vwèt bén së leû vësadje quë lès djon.nès coméres djèrîy'nèt à mwârt. Lë djalous'rîye s'aclape à-st-auje dins leû stoumac', dins leûs-ëdéyes.

« Comint è-st-ë possëbe ? Lë Mari, së laide, dësgostante au d'là, vol'là vèyouwe volti par on së bia djon.ne ome ! Èt nos, nos nos d'vrans continter avou së waîre quë nos gamins d' cinse èt nos ch'minauds à l' samin.ne ! »

Lë naît d'après, ni one në s'a soyë èdârmë. Leû djalous'rîye avot tourné à pwèson : quëne broke, quëne arèdje, vos-ôtes ! Èt volà qu'ë rataquéve à bardouchi së lès stindéyes. Èt volà, come lë djou dë d' vant, quë l' vwès dè l' diâle grûléve :

« Djon.ne comére dë Maujone dè Bwès, Mari, c'è-st-one laîde bièsse, èle në sarot d'djà dëscomèler deûs gades. Lë quëne dë d' vos-ôtes, va-t-èle vënë prinde së place adlé më ? »

Ë n'avot ni co r'ssèré s' bètch èt leûs parints ni co drovë l' leûr, quë totes lès djon.nètes courîn' après l' diâle lès brès au laudje, dins l' plaîve èt inte lès côps d'alëmwêre !

Lë, ë lès apëce one après l'ôte por on quadrîye sins fén.

Quand' lë mësëque taudje, èles sont sankènaîwe. Rén n'a tchandji, lë diâle èst co tél quë d'vant ; one dësgostante bièsse. Èles n'ont ni assez d' leûs-ouy po braîre, èlles-ont leûs fèsses sèréyes jusqu'à l' daîrëne maye. C'èst zèles quë sont dëv'nouwes chaléyes, bërlouwes, man.nètes, co pës mau r'fachîyes quë l' Mari n' l'èstot d'vant…

Faut crwère quë c'èst lèye, qu'avot èmantchi tote lë pasquéye è l' tièsse dë s' galant, lë prëmëne naît qu'ël-avîn' passé èchone. Èles li avîn' tant fait dè mau…, èles li avîn' tant tchait à s' dos… Èt lèye, èlle avot tant volë së r'vindji d' zèles. èlle avot tant ratindë. Èle lès avot tant vèyë èvë…

Note Wikisourd

Eplaidî flotchreçmint sol Wikipedia walon a Måjhone_(toponimeye).