Dji vos cåze di l' anêye 2006, come di djusse. K' alîz ddja tuzer, vozôtes, godis !!!
Mins riwaitans on pô kimint çk' ele a corou, noste anêye.
Les ptits Bedjes ont stî di dnêye po les pôvès djins k' ont pierdou ttafwait tins do radmarêye do 26 di decimbe 2004. Dipus d' 50 miyons d' uroliårds. Gn a des sôdards do Djeneye k' ont stî bouter zels-minmes e Sri Lanca. Proficiåte, mes cousses.
Todi come todi, li vicåreye politike a dné ses margayes et ses herlemes. Li prezidint Vau Cau, ki voeyeut voltî l' walon, a dvou taper l' cote sol håye. Vo l' rila simpe pårlumintî.
Po muchyî les hignes et les hagnes et les poujhaedjes sins les cagnotes des lodjmints sociås, les sindicats on fwait metinguer les ovrîs, paski l' govienmint tuzéve ås pinsions d' leus efants et leus ptits-efants.
Såf ki, asteure, cwand on rwaite li vicaedje des djins e l' Afrike u e l' Azeye, i m' avize k' on s' plind d' åjhe. Si on sereut dins on camp d' refudjîs palestinîs å Liban, resseré sins ddja ene cwåte d' idintité dispu cåzu 60 ans, cwè direut on ?
Sereut on binåjhe kel gros Sharon a bagué evoye del Binde di Gaza - ene tere nén pus grande ki nos Redîmés Payis - avou l' idêye di zweper 40 åcint del Cisdjordaneye sins k' les ôtes payis n' trovénxhe a rdire ? (Note di l' Eplaideu : dispu don, li Sharon a yeu on côp d' sonk, et on n' è cåze pus).
E 2005, les martchîs ås tites ont bén gripé, mågré kel petrole montéve eto (a 72 dolår li bari, on n' aveut måy veyou çoula). Et l' ôr n' a nén låtchî do griper nerén. D' åbitude cwand l' ôr et l' petrole montnut, les boûsses baxhnut.
El Beldjike, les sins-posse ni dvront pus aler ponter al comene; li dierin côp ci fourit e moes d' decimbe 2005. Mins s' fårè-t i co wårder si cwåte di pontaedje po-z î mete ses condjîs et ses ahotes a cåze d' ene croke u l' ôte.
On mousse, voye non voye, eviè l' e-goviernance. Les sins-éndjole voeront co do tins.
E 2005, on-z a co voeyou des ewaerantès afwaires e l' Irak (axhoraedjes di totes les cognes), el Djordanreye ey e l' Inglutere (potchaedje di bombes), e Liban (assazinaedje di gaztîs et d' politikîs).
Mins ça a todi stî come ça dispu kel monde est monde. Et les terorisses ont co des belès anêyes divant zels, copurade paski l' mondialijhaedje, ki n' a pont d' ahote, aritchit todi dpus les ritches et cåvele todi dpus li fossé k' i gn a avou les pôves.
Les pôves ki, cwand les tévés n' elzès vnèt nén raguignî, crevèt todi d' fwin come des moxhes, come e Nidjer. Ça fwait ki totes ces djins la ni tuznut k' a ene sôre: vini e l' Urope u e l' Amerike bijhrece po bouter.
Mins on n' les vout nén. on-z a ptchî d' evoyî les guernåtes pa batea e l' Afrike po-z esse siplitcheyes, et les ramoenner pa camion (et manni l' air avou l' cobroûlêye essince) ki d' ascoyî a Ostinde des splitcheus(es) d' Afrike u d' Azeye.
Ça fwait k' on-z a todi on sistinme di handele, la k' les martchandeyes plèt voyaedjî totavå, mins les ovrîs, nén.
Drole di mondialijhaedje !
C' est la kel batch si rtoûne sol pourcea. Les ebagants foû d' Afrike et d' Azeye sont presses a magnî Mouze et les vås po moussî e l' Urope e stoumeligne. Avou ene riguilete di moirts, neyîs el Mîtrinne Mer, sitofés dins les camions u dins des contners k' ont candjî leu foye di voye.
L' Espagne vént di dner leus papîs a dipus d' 200.000 clandestins: des Ecwatoryins, des Roumins, des Marokins, des Colombyins. Mins cwand çki les 25 payis d' Urope si metront d' acoird po ene seule politike ascoyance des abagants ? E 2006 ? Asteure k' i sont metou d' acoird, come ene seule djin (?!) sol buddjet 2007-2012… mins nén so ene mwaisse-lwè !
Come l' Acsegnmint et l' Culteure ni sont nén co todi a Nameur, cwè vôreuss fé d' grand, hê, ti ! Les soces rotnut todi, et les gazetes ossu, c' est on miråke. Gn a todi 12 rivowes so les axhletes des waloneus nåcionålisses (les localisses, li pus grosse peclêye, i n' lijhnut kel cene di leu coine).
Les Noveles des Walons Scrijheus d' après l' Ban-bwès n' ont nén staté avou l' moirt da Rodjî Viroux, come c' esteut a rcrinde. Li "Coutcouloudjoû" rexhe asteure tos les troes moes mins il est pus spès.
Li soce des Rcåzeus, k' aveut dhoté a Bietris, a raviké a Bive. Les "Scrijheus do Cinte", ont stî priyîs do djåzer do walon pa des soces cultureles do Roman Payis. On-z a eplaidî on "Tintin" avou l' accint d' Nivele…
Ene pougneye di djintis ovrîs fwait tcheryî tecnicmint li rfondou. L' unifyî walon cmince a esse ricnoxhou foû des soces di waloneus… mins on l' eploye todi ossu waire, et nouk ni s' î a metou emey les ancyins waloneus. Cobén ki…
Djôr Sfasi, 23 ans, et k' a skepyî el Roumaneye, a ratourné e walon on gros boket do såmtî. Po on noûwaloneu, on lyi pout dner l' plouma !
L' eciclopedeye Wikipedia rote todi mî, avou cwate cénk bouteus a tinzayeure. Elle a cmincî l' anêye avou on pô moens di 4000 intrêyes et l' atcheve avou dabôrd 6500. Ça fwait cwandminme cåzu 7 intrêyes par djoû. Ci n' est nén ene tchitcheye.
Mins, e moes d' djanvî 2005, li novea boss di radio VivaCité a fwait tourner on papî come cwè, poy k' on wårdéve ene emission e walon, on n' pleut pus passer des plakes e lingaedje walon foû di ciste emission la. Fåt-st araedjî !!!
Gn a yeu deus noveas romans e walon, scrîts pa des vîs rôlîs di cisse sôre di belès letes la: li Lucyin Somme et si copleuse Chantal Denis.
Tant k' å Djhan-Pire Dumont, ene des pus capåbès penes do 21inme sieke, li Coirneu d' Hu lyi a rexhou s' live di noveles « Conte di m' payis et d' co pus lon ».
Mins, di cåze di margayes divintrinnes emey les Hutwès(ses), li Djhan-Pire a decidé, tot d' on côp, di n' pus rén fé pol walon.
Bén damaedje !!!
Vola ! Dji leye ouve. Dji n' brai nén mins dj' end a gros… mins dji m' rafeye tolminme di meyeus djoûs po onk di nos béns les pus precieus : li lingaedje di nos djins.
Boune anêye et totès sôres di bouneurs, sapinse k' on n' dit.
sicrît li 31 di decimbe 2005, eplaidî avou kékes mots ratournés e francès