Po rataker
Les grandès gazetes ont ça d’ bea : tot d’ on côp, sol cotoû des fiesses di Walonreye, ele kiminçnut a-z aveur di l’ agrè pol walon.
E 2007, on-z aveut minme djåzé do rfondou, cwand Yannick Bauthière aveut passé å djournå-tévé del shijhe avou li prezintaedje do "Gaston e walon".
E 2008, les minmes Sipitantisses[1] avént stî rcweri li Wikipedia e walon, et cåzer des vayants bouteus.
Li gazete « Le Soir » a ddja prins on pô d’ avance. Dispoy li moes d’ djulete, il ont, zels eto, sitî corwaitî l’ Wikipedia e walon, et mete e grossès letes k’ il aveut ddja dipus d’ 11.000 intrêyes.
Mins e ç’ moes d’ setimbe ci, cwè çk’ on va aler rcweri ?
Les soces di waloneus n’ ont nén meskeyou leus foices po prezinter leus boutaedjes.
So Nameur, gn årè, aprume, li bate di dijhaedje di powezeyes "Georges Smal". Il avént stî biner [chômer] dispu 2006. Vo lzès la rivnous.
Mins les Rantoelîs nerén n’ ont nén dmoré a rwaitî ls ôtes. I vont fé rexhe deus lives, des novelès waibes, et des ratournaedjes éndjolikes e walon.
Aprume, çou ki s’ lome dedja so Wikipedia li « Motî Embanner walon ». C’ est èn adierça del cope « Yoran Embanner », l’ eplaideu burton, eyet « Yannick Bauthière », li waloneu djiblotin. Ci-ci ourit l’ cråne idêye d’ enonder l’ pordjet sol djåspinreye "Berdelaedjes". Do côp, i rascoda on fel côp di spale d’ ene pwaire di "Berdelisses". Shijh moes pus tård, l’ efant vneut å monde : on ptit motî d’ potche avou ene sacwè come 4000 mots do walon å francès, ey ostant do francès å walon. Vos l’ ploz trover dins vosse livreye po nén co 10 €.
Adonpwis, li roman da Jean Goffart, « Dji m’ lome Meliye ». C’ est come on Gaston Libiestreye, mins avou ene comere ki fwait totès loignreyes.
So les fyis, gn a co ene novele Aberteke, avou des videyos e walon. Gn a eto l’ calindrî 2010 des Rabulets, aberwetåve. Mins li tot bea tot novea, c’ est l’ « Wiccionaire walon », on spepieus motî metou sol grande waibe « Wiktionary » avou des hårdêyes linwistikes inte ene peclêye di lingaedjes.
Mins cwand on-z årè tot bouxhî les tchambes [fini de faire éclater les pétards], et disk’ ås fiesses di 2010, cwè çki les djins åront co come walon divant leus ouys et dins leus orayes.
Oyi, taiss, li såjhon di teyåte e walon va bénrade rataker, come tos ls ans. Lacobén k’ on l’ a, nosse pôve vî laid teyåte, po rmete do walon dins les orayes di 200.000 Walons, et co hay, et dins l’ boke di sacwants cints.
Mins teyåte et foclore vont i poleur rinde li walon « lingaedje co-oficire del Walonreye », come l’ UCW li dmanda dins les anêyes 1970 ?
Ki ça våye come ça vout, tant ki l’ walon ni rsieve nén a ene sacwè, ci serè fén målåjhey del fé rivni dins l’ boke di nos efants, et del fé scoler dins les scoles del Walonreye.
Mins metans kel Redjon walone, les comenes, et tos les cis ki distribouwèt les cwårs des Walons, i dmandrént di mete on ptit racourti e walon dins tos les dossîs administratifs, ça pôreut felmint candjî. Gn åreut des ratourneus ki wangnrént leu crosse avou nosse lingaedje. Adon, des parints k’ i gn a k’ ont idêye ki leus efants åyénxhe des belès plaeces, dimandrént k’ on l’ raprinde a scole.
Adon, li pompe å lingaedje sereut renondêye.
Dijhans todi kécfeye.
Sicrît li 15 d' awousse 2008.
Eplaidî e l' Rantoele 51 di l' esté 2009, p. 3.