On båjhaedje, on côp d' loke, on båjhaedje, on côp d' loke, on båjhaedje...
Dismetant ki, come èn otomate, i prezinte li platene a båjhî, li curé Groyinne n' arive nén a cwiter des ouys li biråd. Awè, li gripe-sôs, li rapia, li pice-crosse di curé Groyinne, ci-la ki do tins d' l' ofrande wåde todi èn ouy so l' banslete, wice ki après s' aveur vinou mostrer al famile et a tot l' viyaedje, après aveur fwait si dvwer, on tape -- on n' såreut fé ôtrumint --, on tape, di dju, ene pitite fayêye pîce di manoye...
Awè ! li curé Groyinne, ni tuze nén al djournêye k' i s' va fé, mins louke, a s' endè hiyî les purnales, li noere gordene ki racove li waxhea.
C' est k' c' est Fonsene k' est la, inte les deus grandès tchandeles. Fonsene, k' a stî s' siervante cwarante ans å long ! Et i n' si sait fé a l' idêye k' asteure...
C' esteut e l' anêye meye ût cint et céncwante... et ene rawete, on pô dvant l' guere e l' Itåleye.
Auguste Groyinne aveut vint ût ans et il esteut vicåre al pårotche Sint Djuråd a Nameur C' esteut-st on bea foirt ome, avou des spès crolés tchveas k' årént ravizé del linne di bedot, si n' estént ossu noers ki gayete.
Gayete ? C' est pus vite a on gayet k' i fjheut pinser. On l' åreut pus åjheymint mådjiné moennant a coirdea ene cope di bayes padrî l' eraire ki, dvins on cfessionå a schoûter les måcules des belès dames del veye. C' est k' end aveut, d' l' ovraedje, avou cesses-lales ! Totes les après-nonnes a cwate eures, il esteut å posse. I gn aveut tofer set ût madames a l' ratinde, et i n' esteut nén cwite divant l' cwårt a ût, la k' i s' aléve apontyî po l' salut.
I gn aveut la kékès afrontêyes, des måhonteuses ki n' avént nén sogne d' avouwer des sacwès... mins des sacwès rén k' po l' plaijhi del vey tot rmouwé.
I s' troubléve, atakéve a betchter, a hansyî. Elle avént bon, les ptitès cånoyes del fé linwter. Come ele riyént cwand ele ralént boere li cafè mon l' ene ou l' ôte, et s' raconter leus boignes contes.
- "Adon, tot l' loucant inte cwate-z ouys, dji lyi deri ki dj' assotixheu après on djonne priyesse. O ! I n' s' aveut co rén passé, mins dji n' sepéve kibén d' tins ki pôreut co rezister al temtåcion..."
Et les xhaxhlådes shuvént les xhaxhlådes.
Li pôve valet, lu, ni riyeut nén. Des crapuleusès imådjes l' espaitchént d' s' edoirmi. C' est al vude k' i priyive li binamé Sint Djôzef do rapåjhter ses nutes. A schipe aveut i seré les ouys et ataker a shofler ses prumîs poes ki l' diale lyi evoyive des sondjes, mins des sondjes ! Dji wadje ki l' démon ki fjheut assoti li grand Sint Antoenne n' åreut måy oizou lyi endè fé vey des pareyes !
On djoû, ene boune åme, volant bén fé, leya-st etinde a Monsigneur ki, må pô d' tins, i s' endè pasreut des beles avou l' djonne vicåre di Sint Djuråd. On djåzéve trop di lu dins les salons d' Nameur et Monsigneur divreut...
L' eveke, aveut volou sepi cwè. On esteut e l' ivier et on bea djoû al vesprêye, sins rén dire a nolu, i s' aveut rindou a l' eglijhe do djonne priyesse. Et, catchî el sipexheur padrî on gros pilé, i s' aveut metou a l' awaite. I nd aveut ralé foirt tourmeté. I nd esteut a si dmander çou k' faleut fé cwand ene novele ariva al tchame: li curé d' Croupet, on gros viyaedje so les hôteurs di Mouze, aveut morou del nute. Si siervante ni l' etindant nén s' lever po l' messe di set eures, aveut stî bouxhî a l' ouxh di s' tchambe. Come i n' respondeut nén, elle î aveut moussî et l' trover roed moirt e s' lét. Monsigneur endè fourit tot sbaré la k' l' ome n' aveut k' cwarante ans et k' esteut stocaesse come on tchinne. C' est on sene ki l' cir m' evoye, pinsa-t i. L' abé Groyinne serè l' novea curé d' Croupet. C' est l' Bon Diu k' el vout insi.
Mins pocwè don s' aveut i fwait curé, li Gusse d' amon Groyinne ? Po siervi l' Bon Diu, m' alez vs dire. Ayi ! Bén seur, mins...
A doze ans, Ågusse, esteut on pitit bodé valet. Bråve a ses parints, todi presse a fé plaijhi, i n' åreut ddja fwait do må a ene moxhe. Çou k' il inméve ? Magnî. Boere do bon cafè ou del boune sope. Dimorer bén påjhûle e l' coulêye do feu. N' aveur nole noere idêye po l' vini tourmeter, et sortot, sortot k' on l' leye e påye, ca li pus ptit displi l' mesbrudjive et lyi dnéve li broûle-cour.
Il aveut vnou å monde a Freyeu onk di ces viyaedjes a babaye inte Årdene et Fåmene. La wice ki l' agåjhe leye li plaece a ene sitroete binde di calcåre, ene boune tere a frumint, divant k' n' atacaxhe les prumirès gripetes,
Ces parints estént so ene pitite cinse d' ene dijhinne d' ectåres. Il estént fels so l' ovraedje. Souwant, gretant po fé rintrer les çanses. C' est ki: ene çanse, c' esteut ene çanse.
Houte di çoula, li pere esteut haeyåve, et i n' inméve nén les nawes !
"Çou k' on magne, on l' doet wangnî.", dijheut i djourmåy. C' est dire ki l' pôve gamén n' esteut nén sovint cou so xhame, et k' rintré do scole ou bén do tins des condjîs, i lyi faleut aidî.
Come c' esteut ene boune påsse, i n' si plindeut nén et fjheut çou k' ses parints lyi cmandént sins groumter.
Monsieu l' curé l' inméve bén. Il aveut apris a l' kinoxhe do tins do grand catruceme, et i lyi aveut dmandé di divni åcolete. Si bén k' nosse Gusse sierva messe tos les djoûs.
Tos les åmaténs, å cwårt a set, il esteut pindou a l' coide do clotchî po houkî les djins a l' eglijhe. Pu, i s' dixhombréve do rintrer e l' såcrusteye po rimpli les buretes et plonkî e s' rodje cote.
Si pa n' aveut nén halkiné et aveut stî d' acoird tot droet. C' est k' ç' åreut stî målåjhey dire neni å curé. Pu, tos les dimegnes l' efant rçuveut ene pitite brûte; et sortot, sortot... i ddjunéve tos les maténs amon l' curé !
C' est ki, do ç' tins la, po-z aler al cominion, faleut esse a djeun cour. Li pitit valet ni poleut magnî k' après messe ! O, il åreut polou magnî ses tåtes. End aveut todi ene plinne boesse po-z aler e scole. Mins vola: li viye mame d' å curé esteut ossu boune po les efants ki l' ågne di Sint Nicolai. Elle aveut priyî l' roufion a rpasser pa l' coujhene do curé. Et la, divant k' i n' våye e scole, ele lyi plakéve deus bounès trintches di boure et lyi vudive ene grande djate di tchôd tchôcolåt. Ayi, do tchôd tchôcolåt.
Li prumî côp ki l' Gusse didjuna amon l' curé, i conta aveur drovou l' poite do paradis.
Monsieu l' curé lu, magnive el såle-a-magnî, ene grande plaece, avou ene grande tåve et des beas grands meubes di tchinne ki blinként. Si mame lyi sierveut èn oû molet divins on coctî d' årdjint.
A ! Il aveut po fé, monsieu l' curé. Et l' efant s' rapinséve les deus plateas plins a make di çanses et d' mastokes k' on rapoirtéve del såcrusteye li dimegne après grand-messe. C' esteut l' moumint ki l' Gusse riçuveut s' dringuele. Li narene då cårpea houzéve al sovnance des hinêyes di bon fricot ki rispårdént avå l' presbitere et i rvoeyeut li botaye di bourgogne k' rawårdéve so l' djivå.
Et i gn aveut co l' blok å pî del posteure da sint Houbert; li patron del pårotche. Et co l' ci dvant l' åté d' l' Aviedje. I vikéve vôrmint so blancs poes, monsieu l' curé.
A ! Ci n' est nén lu ki s' åreut fwait des deurions ou des creveures a ses mwins tot foyant l' tere... Et portant ! N' end aveut i nén on bea assez d' corti ? Avou del verdeure et des frutaedjes di totes les sôres. Mins c' esteut l' vî Donea ki s' end ocupéve, dismetant ki l' priyesse si pormoennéve so l' pazea ki coréve inte les pårtchets tot léhant ses eures. Et tot l' monde ki bodjive si calote cwand c' est k' on l' rescontréve ! Minme li mayeur et l' mwaisse di scole.
Gusse n' aveut måy si bén viké ki dispoy k' il aveut divnou åcolete.
"Gusse", li derit i on djoû s' pa come on finixheut do magnî l' sope, "Dj' a dvizé ouy avou monsieu l' instituteur. Il est foirt contin d' vos. Vos scrijhoz sins fé des fåtes et vos contez ossu bén k' lu, paret i. Ossu, asteure vos n' årez pus dandjî d' aler e scole. Divins on moes, cwand c' est k' vos årez vosse diplome, dji vs metrè a maçon."
Gusse n' åreut oizou responde si pa, mins il aveut l' cour come on pan. Li londmwin, après messe, cwand i fourit dvant s' djate di tchôcolåt, l' astantche peta et i tchoûla a gros soglots. Li boune dame lyi dmanda d' ou vneut k' il aveut l' cour si gros. Et i raconta al viye djin çou k' si pere aveut dit. Et, breya-t i inte deus hikets, çou ki l' moudrixheut li pus, c' est k' i s' åreut volou fé curé ! Li bråve feme endè dmora tote estoumakêye, pu afisse d' el rapåjhter, ele dina a l' efant ene grosse båre di tchôcolåt a sucî.
Cwand i fourit-st evoye, elle ala mete si fi å corant.
Li curé endè dmora ståmusse et n' peta nén on mot. Tot do long del måtinêye, i n' moussa nén foû di s' buro. Pu d' on côp, i rota a grandès ascoxheyes avå l' plaece, endè fjhant tronner l' vî plantchî.
Compurdant k' il esteut tourmeté, si mame n' el oiza nén aler amuzer avou des biestreyes et l' leya e påye. Alfén, come l' andjlusse sounéve å clotchî, i s' ala mete so l' voye. C' esteut l' eure ki les efants rintrént magnî l' sope e leu måjhone. Il aresta on gamén et lyi dmanda do dire a Gusse ki l' ratindeut, sins fåte, a l' eglijhe après scole. Et k' i n' roviaxhe nén s' comission.
Après aveur schoûté l' valet, l' abé l' aveut leyî nd aler. Adonpwis, il aveut metou s' tchapea et pris l' voye del måjhone do mwaisse di scole. Il avént dmoré foirt lontins eshonne, a copiner.
Après les vacances, Gusse n' ala nén a maçon. I rintréve å ptit seminaire di Florefe. Si pere s' aveut leyî adire.
On priyesse el famile, n' esteut çu nén ene benediccion ? Et pu, ça n' lyi aléve rén coster : monsieu l' curé aveut arindjî l' afwaire.
On båjhaedje, on côp d' loke. On båjhaedje, on côp d' loke! L' ofrande des femes si kihaetche. Les omes, zels, ont ddja tertos dzarté l' eglijhe. Ene feye leu toû d' caroussel fwait, i n' ont nén rdjondou leu tcheyire, mins il ont moussî foû po-z aler boere leu gote et djouwer cwårdjeus amon Celine ki tént cåbaret di l' ôte des costés del plaece.
Vo ndè la ene ki si plindrè nén ouy.
C' est ki, mågré k' il a bén relé del nute, i lût les cwate soleas. Et la k' l' ovraedje ni presse nén, po fé oneur a s' curé, tot l' viyaedje est a l' etermint del viye siervante.
Et l' curé Groyinne di s' rapinser...
I fjheut l' minme tins, cwand, cåzu djoû po djoû, cwarante ans pus timpe, il aveut gripé l' tier "ås trinte-shijh tournants", ki del vå d' Mouze, moennéve åd triviè des grands bwès disk' å viyaedje di Croupet. I s' rivoeyeut ashiou sol passete del cårmane do cinsî k' amoennéve al cure les pôvès ahesses di s' manaedje: on lét, ene wårdurôbe, on preye-Diu k' on lyi aveut dné po si ôrdinåcion, deus grossès banses di oizire bôrêyes a make avou ses mousseures et ses draps; wice k' on aveut heré ossu tos ses sints lives.
Dispoy k' on aveut cwité les dierins vijhnåves del veye, fwait a fwait, nosse Gusse ravikéve. Totes les ameurs del campagne risourdént ene a ene. I ravizéve ces såvadjès fleurs des tchamps, ki les djins del veye riplantèt e leus djårdéns et ki disflouwixhèt dvins del noere tere trop cråsse. Mins si on lzès rmete el deure edjåjhe di leus tåyes, elle endè houmèt totes les ameurs po s' endè ravigurer.
Li roed lingaedje do vårlet ki moennéve l' atelêye, on franc Walon, aspitéve ås orayes del djonne priyesse come li pus andoûlante des muzikes. Ele lyi rischandixheut l' cour. C' esteut ene sacwè d' tchôd et tinrûle ki s' rispårdéve avå ses voennes. A ! K' elle estént lon les xhimagrawes des bordjoeses di Nameur et leus afrontés tchaftaedjes di franskineuses !
Li viyaedje lyi aveut plait sol côp. Avou ses måjhones di grijhès pires, si grosse cinse, si tchestea. Cwant å presbitere, il esteut-st a l' idêye. C' esteut vraiymint çou k' i sondjive cwand c' est k' il esteut gamén.
Fonsene rawårdéve si novea mwaisse. Elle aveut rnetyî l' måjhone del cåve disk' å gurnî. Tot blinkéve. Mins divant do fé vey tot a monsieu l' curé et d' arindjî ses afwaires, i faleut k' i s' rischapaxhe ene miete. Seur k' il esteut nåjhi. Å resse, i n' årè waire a ratinde : l' eurêye esteut cåzu presse... Et l' gåre da monsieu l' baron aveut-st apoirté on bea live po l' novea curé.
Nost ome aveut l' må d' Sint Tibå. I n' si fwait nén priyî. I s' fwait gleter l' minton et come li tchå del rossete biesse aveut stî plantiveuzmint ramoyeye avou l' Bourgogne do trepassé curé, i tårdja waire a s' essocter el fåtûle då pôve ome, k' end aveut pus dandjî asteure k' il esteut-st al tåve do Bon Diu.
Kéne clapante idêye, tolminme k' il aveut avou, Monsigneur del lomer curé chal. On sint ome, ci-la. Et sincieus. "Dji dirè a m' martchand d' vén di vs fé evoyî ene dimeye inme [750 litres] di bourgogne", aveut i dit. "C' est çou k' i fåt po tni d' adrame li cervea. C' est l' meyeu des rmédes po l' miråcoleye. Et ci serè do clapant ! Foû des cåves did so Sint Åbin."
Fonsene vina dmander si monsieu l' curé aveut bén magnî. Ci-chal, ki s' aveut fôré a s' endè hiyî s' panse, lyi fjha si complumint. Fonsene, ene veve sins efant k' aveut a ç' moumint la åtoû cwarante ans, lyi fjha-st on bea sorire.
C' esteut ene Sinte Arzipete, et mågré ki l' noere cote ki l' atîtotéve lyi touméve so les pîs, on voeyeut bén k' elle esteut plate come ene vôte. "Dji so tote a vosse siervice", derit ele, "nos esténs bons camaeråde, nos deus l' pôve monsieu l' curé. Plait-st a Diu k' nos l' soeyanxhe avou."
Mins l' curé Groyinne n' el schoûtéve pus et atakéve a ronfler.
Li viye eglijhe resdondixh del foite vwès do mårli k' atake li dies irae. Si l' curé Groyinne a les ouys tot frexhs a ndè vey bablou, si n' est nén cåze di l' ecinse ki flote e l' air come on brouyård. C' est l' meyeuse pårt di s' vicåreye k' endè va avou s' veye siervante.
C' esteut l' Sint-Esprit, vormint, k' aveut shoflé a l' oraye da monsigneur del mete e l' pårotche di Croupet. Nost ome î esteut come on pexhon e l' aiwe. I lyi atouméve tot djusse çou k' il aveut sondjî do tins k' il esteut åcolete. C' esteut on bon priyesse, la k' i s' ritrovéve å mitan d' ses djins, des payizans parey ki les cis di s' viyaedje, di s' famile.
Tos les mierkidis, madame li barone el priyive å tchestea po l' kifesser. Et il î dmoréve a dinner. I n' si sinteut nén trop a si åjhe divins ces grandès plaeces trop ritches, mins l' barone passéve po-z aveur li meyeuse coujhnire do payis.
Fonsene tinéve li manaedje al leccion. Damaedje k' ele fourit ene miete grigneuse, pinséve-t i, mins, dji doe ricnoxhe ki c' est on piele, et ki dji so pouri gåté.
Et nosse Gusse s' ecråxhive come on lote. Il åreut dvou esse ureus. Et portant...
Et portant les crapuleusès imådjes ki lyi rognént l' cervea, cwand il esteut a Nameur, n' avént nén cwité s' tiesse. I nd esteut porshuvou del nute. Sovint, ni s' polant edoirmi, i recitéve si tchaplet des eures å long. Mins a schipe aveut i seré les ouys kel tchôde måke ratakéve... I s' dispiertéve adon tot en aiwe avou s' lét tot pourceaté...
Fonsene, -- c' esteut leye ki fjheut si bouwêye -- el barbotéve sovint :
- "Si ç' n' est nén målureus", dijheut ele. "Loukîz on pô kimint k' vos avoz co arindjî vosse tîkete et vos draps. Ci n' est nén haiti po èn ome djonne et vigreus come vos ! Vos vs alez fé mori al fén do conte et ci n' est tolminme çou ki l' Bon Diu a volou. Li pôve monsieu l' curé k' est moirt el sepéve bén, lu. I n' a k' amon nozôtes ki les priyesses ni s' marièt nén, dijheut i. Et on s' aveut arindji, nos deus..."
Ågusse ni respondeut nén, mins i rodjixheut disk' a ses deus orayes.
Todi end est i k' on djoû k' on s' aveut stî coûtchî timpe, et ki l' curé, come a l' åbitude, dijheut si tchaplet sins s' poleur edoirmi, il oya ramxhyî e s' tchambe. I drova les ouys et fourit esbaré do vey s' avancî ene pitite loumrote avou... on blanc spér. C' esteut Fonsene, mousseye d' ene grande tchimijhe ki lyi touméve so les pîs, si plat tchandlé el mwin. A l' tiesse del bedreye, li feme shofla l' tchandele et s' winna dzo l' covteu. Li pôve ome ni oizeut ni moti ni bodjî. Adon i sinta tot do long di s' tchimijhe cori les féns doets del ruzeye. Li mwin trova radmint çou k' ele cwereut L' ome si tinkia come ene årbalete. Adon, l' feme, li rtrossant djusse çou ki faleut si meta "a babaye".
Moens d' dijh munutes, pus tård, li blanke dame fourit revoye. C' est ki l' aiwe boléve k' arape et l' covieke n' aveut nén tnou lontins sol mårmite ! Li curé, lu, sinteut co ene foite tchaleur ki lyi strindéve si vinte. Rapåjhté, i s' edoirma tot droet et passa tote si nute. L' åmatén, après l' basse messe, cwand i rintra po ddjuner, Fonsene tchantéve e s' coujhene. Et on convna d' èn arindjmint, rén k' les mårdis et les djudis ca i ndè faleut nén fé d' trop. Ci n' esteut k' po l' santé da monsieu l' curé k' ele fijheut "si dvwer".
Li curé s' ewaera afeye del blamante manire k' ele fijheut si "dvwer". Mins i n' si plinda måy d' aveur toumé so ene ovurresse si abeye. Et leye ni trova måy rén a rdire cwand i trictéve on pô et hapéve deus, troes nutes pol rawete. Et çoula dura des anêyes å long...
Asteure, li pådje esteut tournêye.
Li curé Groyinne moussa foû d' l' eglijhe, inte ses deus åcoletes, tot noer moussîs. Onk poirtéve li croes d' årdjint; l' ôte l' asperdjesse. I n' faleut nén aler bén lon, la ki l' cimintire esteut djondant l' eglijhe. Li fosse, bén å lådje, droveut si gueuye do long do meur di l' eclos. Mins on aveut avou målåjhey foircî l' tere edjaleye. Del finiesse di s' tchambe, Ågusse voerè l' tombe da Fonsene. Sins tuzer a s' ahouter del bijhe, li curé dijheut les påtnôtes. Li sene del croes al benoete aiwe. ene dierinne pinsêye... C' esteut tot.
Ça dura des anêyes å long. Seur ki "l' arindjmint" ni dveut nén displaire å Bon Diu, ca tot s' passa come so des rôletes. Ågusse Groyinne esteut-st on bon curé, ki fjheut s' dag li mî ki poleut. Todi presse a consyî, a aidî, il esteut respecté d' tot l' monde. Dismetant k' å palå d' Nameur, les evekes si shuvént, nouk di zels ni pinsa måy a candjî l' curé d' plaece. C' esteut ene pårotche sins istwere. Et nosse Gusse aveut bon do viker.
Çou k' il inméve li mî, c' esteut les dinners d' curé. Cåzu tos les moes, on s' rashonnéve amon onk ou l' ôte. Po fé ene cråsse eurêye et po vudî kékès botayes di vî clapant bourgogne. C' est a Croupet k' on magnive li mî, ca i n' aveut nole siervante a bate Fonsene li paile el mwin. Gusse end esteut tot fir.
On djoû portant, il aveut-st avou ene bele hisse. C' esteut al fén do banket. On aveut magnî a s' endè raletchî les doets d' pî et ene boune dozinne di cadåves di Pommard håynént leus vudès panses, cwand l' curé di Mtet, on viyaedje djondant, arinna li curé d' Asnoe (c' est ene pårotche pierdowe å mitan des grands bwès, a pus d' deus eures di pî). I lyi dmanda s' i n' aveut nén sogne d' endè raler insi, del nute, tot seu åd triviè des aforesses.
- "Sogne ? mi ? "
Et s' dressant so ses pîs, li curé d' Asnoe. aveut saetchî foû di s' cote on revolver et aveut tiré e l' air. Li bale aveut passé houte do plantchî po-z aler a stok do soumî del tchambe da Ågusse, wice k' elle est co todi asteure. Ci-chal, di saizixhmint end aveut flotchî e s' pantalon. Mins pareye astrapåde ni s' aveut passé k' on côp.
Ci djoû la, on n' fjha nén cråsse eureye al cure. D' abôrd, i n' dimoréve ki troes curés a dinner. Adonpwis, li fritchi da Babete, li novele siervante esteut bén lon d' esse al hôteur dal cisse da Fonsene. Et pu, li cour n' î esteut nén et Ågusse kimincive a s' sinti malåde. Ossu ni saya-t i nén d' ritni pus lontins ses cofrés. D' ostant pus k' i djaléve foirt et ki l' nute serè timprowe.
A troes eures et dmeye, Babete seréve l' ouxh di dvant padrî l' dierin invité. Al coulêye do feu, ashiou e s' grand fåtûle, li curé Groyinne aveut l' cater et fruzixheut. I dmanda al siervante do lyi fé del tizåne et d' mete a tchåfer des brikes po rischandi s' lét, ca i n' si sinteut nén bén et n' tådjrè-t i nén a-z aler doirmi.
Li londmwin, come ça n' aléve nén mî, i fjha houkî l' docteur, lu k' end aveut co djamåy avou mezåjhe.
- "Vs av' li feu ås peumons", dijha l' ome di syince. "I vs fårè avou sogne di vos. Dimorez e vosse lét, bén å tchôd, a vs ripoizer. Dji n' såreu dire kimint k' ça va tourner, mins vos end avoz todi po ene fameuse tchoke."
Et l' docteur aveut ndalé tot leyant kékès droukes et tot dijhant k' i rvénreut vey cwè dvins troes djoûs.
Et Babete sogna s' mwaisse do mî k' ele pola. C' esteut-st ene grande harote avou on cou d' poûtnire et des rodjès mashales hagneyes del grande air. Ene feye di ptit vatchlî, k' aveut stî e siervice li londmwin d' ses påkes et ki Fonsene aveut egadjî deus ans pus timpe.
C' est k' ele divneut viye, li Fonsene ! Gn aveut ddja pus d' dijh ans k' ene feme do viyaedje vineut l' londi po bouwer et l' semdi, po fé l' semdi. Mins çoula n' esteut nén co assez.
Et pu, ele n' esteut nén lon d' ses set croes. Ele ni serè nén todi la. Et k' advénrè-t i adon d' monsieu l' curé ?
C' est po çoula k' elle aveut egadjî l' djonne meskene. Elle årè l' tins del mete a s' môde, pinséve-t ele. Insi, si dji toumreu djamåy malåde...
C' esteut don leye k' aveut tchoezi l' båshele. Foite come on tchvå d' pane et aroutinêye ås pus deurès ovraedjes. On lyi metreut on poyou bounet so s' cabu, k' ele ravizreut on djindår, dijhéve-t i Ågusse cwand i ndè djåzéve.
Et c' est vraiy ki l' Fonsene aveut volou ene laide. O ! Avou les anêyes, li sonk då curé s' aveut foirt rafroedi. Di deus côps sol samwinne, on aveut passé a on côp. Asteure ci n' esteut pus k' ene feye ou deus sol moes et si ça n' aveut tnou k' a leye...
Mins di tins en tins ene zine lyi prindéve co. Et pu, ele si dismesfyive on pô; ene boerlêye k' on n' s' î atind nén ni pôreut ele nén rfé rblamer des cindes k' on pinséve distindowes ?
Ele l' aveut tchoezi on pô enocinne. Mins, çoula, c' esteut po l' poleur moenner pal betchete di s' narene.
Mins, Babete esteut binamêye. Elle aveut bon cour et fjheut tot s' possibe po complaire li curé. Ci-chal l' inméve bén minme s' el baltéve sovint la k' elle esteut d' doûce croeyince.
Li docteur aveut rpassé vey li malåde. C' esteut bén l' feu ås peumons, aveut i dit. Dj' a les pinses ki vos schaprez co, ç' côp chal, mins, a voste ådje, vos nd avoz seur po ût samwinnes a dmorer coûtchî.
Et l' curé, ki n' aveut måy sitî malåde, fourit-st oblidjî do passer ses djournêyes sitåré so s' bedreye. Et i s' anoya.
Vo n' la-t i nén k' on bea djoû, Babete tote efouweye, gripa cwate a cwate les grés del montêye po-z aroufler el tchambe. Li facteur vineut d' apoirter on paket po l' curé. On paket ki vneut do Congo !
C' esteut l' fiyou da Ågusse, li fi del pus djonne di ses sours, ki l' aveut-st evoyî. Li djonne ome s' aveut egadjî e l' årmêye. Asteure il esteut å siervice da Yopôl II, låvå, bén lon, e Congo.
Li djonne feye trefiléve d' impacyince. Elle esteut curieuse do vey çou ki l' sôdår elzî evoyive. Li bon curé aveut bon del fé linwter et prindeut tot s' tins po diswalper l' paket. Alfén, vo lzès la avou, divant leus ouys, on drole d' agayon. Ça ravizéve èn oû. Mins èn oû si gros k' el faleut tini a deus mwins. Èn oû tot brun et tot poyou.
C' esteut ene noejhe di coco. Mins, l' boubiesse n' aveut co måy cwité s' viyaedje et c' esteut l' prumire feye k' elle ende voeyéve ene.
- "Iy ! Dji m' dimande bén çou k' c' est", derit ele. "Ça doet esse èn oû".
- "Mins èn oû d' cwè ?" dmanda l' curé ki riyeut divintrinnmint.
Et tuzer esshonne:
- Et si ç' sereut, si ç' sereut... èn oû d' olifant ?"
"Ma fwè, vs årîz co bén råjhon, m' feye. Asteure ki dj' î tuze bén... Mins k' end alans ns fé ?"
Li siervante shonna pierdowe dvins ses pinsêyes. Pu ene clapante idêye lyi aspita foû do cervea.
"Et si on l' metreut a cover ?"
- "Bén vos estoz co pus sûteye ki mi, vos ! Dji n' î åreu måy tuzé. Dj' el pôreu prinde e m' lét. Il î fwait seur ossu bon ki dzo ls aiyes d' ene covresse. Et come dji n' a rén d' ôte a fé... "
Li båshele tchaca des mwins come èn efant l' djoû del Sint-Nicolai et rtrossant ledjirmint s' cote, ele tournicota troes, cwate côps come s' ele s' aléve mete a valser. Mins ele n' ala nén pus lon. On voeyeut bén k' ene sacwè l' tourmetéve.
- "Mins, kibén d' tins fårè-t i ?" dmanda-t ele finalmint.
- "I fåt troes samwinnes po ene poye; trinte djoûs po ene cane. Dji wadje ki po èn olifant, i fårè bén shijh samwinnes ! C' est djustumint çou k' sicreye mi neveu. Eh bén, nos alans vey çou k' nos alans vey. Dji m' rafeye dedja d' esse shijh samwinnes pus vî. "
Et l' curé Groyinne si meta-st a cover.
Ci fourit po l' vî ome ene gote di djoye et d' plaijhi ki l' aida a sopoirter s' maladeye. Babete esteut on n' pout pus sogneuse. Ele loukive a s' sogne cwand c' est k' i faleut rfé l' lét, afisse do n' nén aler conte l' oû et do n' nén l' discovri.
Li curé aveut metou l' docteur å corant et ci-chal s' aveut hiyî do rire. I vneut vey li curé totes les samwinnes et i n' mankéve måy do dmander al siervante ké novele avou l' coveye et i lyi dnéve todi deus, troes bons conseys.
- "C' est ki, voeyez vs", dijhéve-t i al djonne feye k' el schoûteve serieusmint, "èn olifant n' a nou betch et il årè motoit målåjhey sipiyî l' hågne do l' oû. I vs fårè bén prinde asteme. Li djoû k' vos voeroz ene creveure ou k' vos l' etindroz tchipter, i n' fårè nén aveur sogne di lyi dner on ptit côp d' mårtea. Nén trop roed sav', paski mågré tot c' est ene pitite fråjhûle biesse."
Et l' grande enocinne djåclene acertina l' ome di syince k' i poleut conter sor leye.
Et les samwinnes passît. Pus aprepyive-t i d' ses dierins, pus li curé aveut i bon do vey trefiler l' båshele. I s' plaijheut a l' mete so des tchôdès cindes.
- "Dji l' a co sinti bodjî cisse nute chal", dijheut i, "l' oû hossive télmint ki dj' m' a dispierté."
Et i riyeut do vey les grands ouys tot ewaerés del meskene.
Li cwarante-deujhinme djoû, ele ni tneut pus e plaece. Come i sayive co d' lyi fé croere totès sôres di colibetes, ele plonca s' pougn inte les lénçoûs tot mates di s' mwaisse. Et l' mwin nierveuse do naxhter tos costés…
- "Ça-z î est, monsieu l' curé", breya-t ele tote foû d' leye. "Ça-z î est ! Dj' el tén !"
- Kimint ça ki vs el tinoz ?" berdela li pôve ome ki n' î compurdeut gote. "Ci n' est nén possibe."
- "Siya, monsieu l' curé, siya ! Dji vén d' apicî s' trompe !"
sicrît a Cint-Fontinnes, li 23 d' fevrî 2003; riscrît e rfondou so l' Aberteke