Tos les biyets d’ oumeur 2020 da Bernard Van Vynckt, k’ i djheut cåzu tos les londis so RCF [Radio Catholique Francophone], ene radio crustinne edjîstrêye a Nameur.
Gn a tant a dire so li scrijheu et les scrijhaedjes k’ on n’ sait pa wice kimincî. Djans ! Cåzans d’ l’ ome.
Waloneu flamind d’ Meu
Voci dedja ene troejhinne ki vos n’ rescontrez nén tos les djoûs. Si pa a-st arivé so ene grosse cinse di Meu e 1955 et, come bråmint d’ ses fivîs fé s' veye avå nozôtes.
Item est i ki nosse Biernåd a skepyî å payis k’ on dit « A Meu, troes po deus ». E 1957. Si vijhén, c’ esteut l’ Paul Gilles, on radiowisse di 900.000 Walons, l’ ancyinne emission di l’ RTBF Nameur. Dins s’ cårire po divni curé (asteure « mwaisse curé », doyén), i va toumer so André Henin, et sol curé d’ Côroe, li Dré, ki n’ est nén po lyi aprinde l’ abtinince (p. 139). Mins bén l’ walon.
Todi est i k’ i va eto rescontrer, e 2009, Pierre Lazard, k’ el va ahertchî dins l’ avinteure del fiesse di Noyé a Yuwar (Uwar). Et shuve li scole di walon d’ Nameur, la ki nos l’ avans filmé e 2013, tchantant on ratournaedje da Brassinse pa André Henin (co lu) : « Metoz les dins vosse paradis ». Li videyo est so VoBuze, riwaitåve did ci, so l' Aberteke.
Mins la k’ i va pår monter e gråde, c’ est e 2016 cwand l’ comitî des Fiesses di Walonreye lyi dmande di fé messe e walon li londi des fiesses a l’ eglijhe Sint-Leu, po prinde li plaece da Pol Malherbe, ki hosse e mantche, adon ‒ såf respet; ki l’ Bon Diu åye si åme !. La, i va rescontrer, come di djusse, li govierneu Denis Mathen, pitit-fi d’ on Molon, ki lyi a adrovou s’ live, k’ on è va cåzer.
Vive li cron virûsse !
Arive li tins do cron virûsse. Nost ome a l’ cråne idêye di fé ses pretchmints e walon so videyo, aprume pol Peneuse samwinne et Påke ‒ avou sortitraedje e walon, cobén ! - Elzès va eberweter so VoBuze, tot-z askepiant ene pådje so les Fesses do Bok. Tot çoula avou l’ aidance del RCF-Sud Beldjike, ene radio k’ a s’ sidje a Nameur. C’ est on succès djamåy parey. So les cwate prumirès samwinnes, gn ava 40.000 riwaitaedjes so Fesbok (p. 47). Li bazene des emissions del radio n’ è rivneut nén. Ci chife la ni s’ aflåwirè waire å disrecloyaedje poy k’ i va monter a 80.000 å 8 di djun. « Ça vout dire rashonner deus côps li ståde Rwè Bådwin cwand i gn a on match di l’ ekipe di Beldjike » (p. 85)
Tchapurnêye, monsieu Biernåd... eee ! monsieu l’ Doyén. Les mwaijhès linwes diront « Grandiveus, va, po on curé ! ». Mins po taper l' côp foû, i s’ el dit ddja a lu-minme sol live (p. 85 & p. 137).
Douvént, cist enondance la ? Sorlon li scrijheu, « paski c’ est on lingaedje k’ apoite do bouneur ». C’ est nén todi mi k’ el disdirè.
L’ avinteure RCF
Ele atake don avou l’ recloymint del parminêye. Tos les londis, nosse Biernåd va dire çou k’ on lome voltî on « biyet d’ oumeur » so les waches del radio crustinne di Nameur. Riprinde les grandès idêyes ki tournèt dins les dvizes, totavå, samwinne après samwinne : schoûtez çou ki l’ govienmint vos dit ; ké plaijhi d’ vey les djonnes ki coplèt les vîs ; kéne afwaire a Lidje avou nos nouv minisses del santé; li grosse De Block aléve divni prumire minisse, tot fotant les abagants a l’ ouxh, mins ele a dvou ravaler s’ toursion cwand on l’ a veyou al moennance po ene sôre di paskeye, la k’ i fåt tourner set côps si erî-doet divant di scrire li sinne so les rantoeles di soçnaedje. Åtreuvizom, da, vos, Magui, k’ a tapé s’ cote sol håye et n’ nén ddja dmander ene plaece dins l’ novea govienmint. « C’ est todi les pus belès pemes ki tchaiynut dins les flates ! » (p. 131).
Si fé plaijhi !
Dins l’ divant-z-ouve e francès « Kimint lére li walon ? », on djåze des diferins accints do walon, mais eto do rfondou walon. « Nosse lingaedje a profité, tårdowmint, d’ ene saye d’ unifiaedje, enondêye på linwincieus Jean Germain, li rfondou walon, k’ a ossu si prôpe ortografeye, unifieye, avou.»
Deus tot ptits rgrets : li live a stî imprimé e l’ Pologne, estô di fé viker les imprimeus del Walonreye. Eyet co : n’ a nou limero ISBN, çou ki lyi rsaetche ene miete di çou ki pôreut divni si rlomêye.
sicrît li 16 di fevrî.